ताम्सालिङ ह्युल खराङबा तदोला ?
मोक्तान सिङ्ग तामाङ
– मोक्तान सिङ्ग तामाङ
‘ह्याङसे ताम्सालिङदा दारेम ताम्सालिङ चे बिसी अता ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय राज्य वितोला । चु राज्य बेनान जातिला ह्राङलन मौलिक संरचनाला आधाररी स्हेङखम्तोला थेतासी ह्याङसे गाउँपालिका, नगरपालिका संरचनाला विकल्प पिन्दोला । थे विबा ह्याङलान मौलिकसत्ताला अभ्यास हिन्ना । उदाहरणला लागिरी- तामाङ ह्युल्वाला ह्राङलान सत्ता मुबा जुन सत्तारी चोहो, गौराई, लाप्थवा, बोन्बो, लामा, तम्बा, मुल्मीला ह्राङह्राङलान भुमिका तला । चु सत्ता दात्तेला आयतित संरचनाभन्दा ल्हानान भिन्नाएनोन मुला बिसम वैज्ञानिक,लोकतन्त्रिकएनोन मुला ।”
ताम्सालिङ तामाङ ह्युल्वाला ऐतिहासिकता तेन ऐतिहासिक निरन्तरता, जनसङख्या,भुगोलदा आधार किन्सी प्रस्ताव
लबा ह्युल हिन्ना तर चु ह्युल तामाङ ह्युल्बाला चे अतना ताम्सालिङ ह्युलरी टिबा बेनन ह्युल्बाला लगिरी तखम्दोला जमाचेक्खेन ताम्सालिङ प्राप्ति सम्भव तला । थेला लागिरी ह्याङसे हर्वाड युनिभर्सिटिला प्रोफेसर माईकल किटिङसे प्रस्ताव लबा बहुलराष्ट्रिय लोकतन्त्रला अवधारणादा लागु लदोला । थे प्रस्तावअनुसार ताम्सालिङ ह्युल न्हाङरी मुवा स्ह्यान्दो ह्युल्वाकादेसेनोन टिबा सा जुम्याङला बिसम ह्राङलान सत्ताएनोन स्याङम्याङला । चु अवधारणा ल्याटिनी अमेरिकी ह्युल वोलिभियारी लागू तसी जिन्बामुला । थेतसी ह्याङसे ताम्सालिङदा दारेम ताम्सालिङ चे बिसी अता ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय राज्य वितोला ।
चु राज्य बेनान जातिला ह्राङलन मौलिक संरचनाला आधाररी स्हेङखम्तोला थेतसी ह्याङसे गाउँपालिका, नगरपालिका संरचनाला विकल्प पिन्दोला । थे विबा ह्याङलान मौलिकसत्ताला अभ्यास हिन्ना । उदाहरणला लागिरी:तामाङ ह्युल्वाला ह्राङलान सत्ता मुबा जुन सत्तारी चोहो,गौराई,लाप्थवा,बोन्बो,लामा,तम्बा,मुल्मीला ह्राङह्राङलान भुमिका तला । चु सत्ता दात्तेला आयतित संरचनाभन्दा ल्हानान भिन्नाएनोन मुला बिसम वैज्ञानिक,लोकतन्त्रिकएनोन मुला । चुराङबा सत्ता स्ह्यान्दो ह्युल्वा कातेलाईनोन मुला थेत्ता ह्याङसे अभ्यास लपुङतोला । ओदेजे अतना बेनान ह्युल्बाकतेला ह्राङह्राङलन न्यायप्रणाली,सत्ता स्याङबा ठीम अर्थप्रणालीकतेनोन मुला थेला पुनर्स्थापना दत्तेला बस्तुगत अवस्था त मध्यनजर लसी लतोला ।
ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय राज्य न्हाङरी ह्याङसे लिच्छा तबा समुदाय बिशेषलसी दलित,महिला,आदिवासी जनजाति समुदायदा प्रथामिकतारी थान्दोला । थेला लागिरी छुवाछुतला खारेजी,दलित ह्युल्वादा ह्राङलन सत्ताला अभ्यास लपुङबा,निशुल्क रुपरी गुणस्तरीय शिक्षाला व्यवस्था लबा,नेतृत्व,व्यक्तित्व विकासला लागिरी तालिम,गोष्ठी,सेमिनार कातेला आयोजना लबा,आर्थिक रुपरी कोङना लबाला लागिरी रोजगारला व्यवस्था लबातेन ह्राङनोन मालिक दोना लबा ग्याम ओन्बा लतोला ।
थेराङनोन लसी नाना आङा कातेदाईनोन खेबा ढोबारी च्योच्यो थोपतङ,आर्थिक समृद्विरी जोड,नेतृत्वतेन ब्यक्तित्व विकासरी जोड पिन्तोला । लिच्छा तबा तामाङतेन छ्याममा स्ह्यान्दो आदिवासी जनजातिला लागिरी विशेष क्षेत्र,संरक्षित क्षेत्र,स्वायत्त क्षेत्रला घोषणाला छ्यामरी सामाजिक साँस्कृतिक,राजनीतिक,आर्थिक रुपरी तोर खना लबला लागिरी ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय राज्यसे बिशेष लगानी लतोला।
थेराङनोन लसी लिच्छा तबा बर्गदाईनोन प्रथामिकता पिन्तोला । बाहुन ह्युल्बा न्हाङरीनोन आर्थिक रुपरी लिच्छा तबा कतेनोन मुला चु तम ह्याङसे गोतोला । लिच्छा तबा वर्गला हकहितला लागिरी निशुल्क शिक्षा,आर्थिक,राजनीतिक विकासला लागिरी जोडपिन्तोला।तामाङ ह्युल्वा न्हाङलाअी टाठाबाठाकातेला लागिरी चेक्खेन ताम्सालिङ तबारी अता।थेला लागिरी तामाङ ह्युल्बा न्हाङला लिच्छा तबा बर्गग्याम्से नेतृत्व विकासलालागिरी जोड पिन्तोला।अहिन्सम ताम्सालिङ ह्युल लिच्छा तबा ह्युल्बला हकहीतला लागिरी तबारी अखम।
क) ताम्सालिङला शिक्षा ठीम :
१.ताम्सालिङ न्हाङला क्योङनोन ह्युल्वासे ह्राङह्राङला आमा ग्योईरी डोम्याङला।थेला छ्यामरी अंग्रेजीग्योईरी डोम्याङला।थेला लागिरी बहुलराष्ट्रिय अर्थात् बहुलजातीय शिक्षा प्रणाली लागू लसेला मुला।
२.नेपाली ग्योईदा खस भाषी बिमा स्यान्दोसे ऐच्छिक विषयला रुपरी डोम्याङला।
३.पाठ्यक्रम ताम्सालिङ ह्युल्वाला ऐतिहासिकतादा आधार किन्सी स्हाेसेला मुला।
४.घोकन्ते शिक्षाला विकल्परी व्यवहारिक शिक्षारी जोड पिन्सेला मुला।
ख) ताम्सालिङला न्याय प्रणाली:
१) मौलिकताला जगरी टेकप तसी बहुलराष्ट्रिय अर्थात् बहुलजातीय न्याय प्रणाली लागू लसेलामुला।थेअनुसार गोर्गी ह्युल्बाला ठीम स्ह्यान्दो ह्युल्वारी लादप अलसेला मुला।उदाहरणला लागिरी तामाङसे म्हेला स्या चबा मुसम स्ह्यान्दो ह्युल्बासेनोन चनोनतोला बिबा ठीम अस्होसेला मुला।
२) वेनासेन अदालतरी मातृभाषारीन बहस लम्याङसेला मुला।थेला लागिरी दोभासेला व्यवस्था लासेला मुला।
ग) ताम्सालिङला न्होर अर्थात् आर्थिक ठीम :
१) ताम्सालिङ ह्युल्सा न्हाङला बेनान ह्युल्बाला मौलिक न्होर ठीमला जगरी टिसी आर्थिक प्रणाली स्होसेला मुला।
२) पुजीँवादतेन समाजवादी अर्थप्रणालीला फ्युजन लसेला मुला।स्थानीय स्रोत साधनरी स्थानीय ह्युल्बालन अग्राधिकार सुनिश्चित लसेला मुला।
घ) व्यवस्थापालिका :
१) ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय सभा गठन लसेला मुला।थेरी समानुपातिक समावेशी प्रतिनिधित्वला व्यवस्था लतोला।
२) ससंदरी बेनासेन आमाग्योईरीन तम थन्म्याङसेला मुला।सहजताला लागिरी दोभासेला व्यवस्था लसेलामुला।
३) प्रतिनिधि चयन लमा समानुपातिक प्रणालीला छ्यामरी प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रणाली द कार्यन्वयन लसेला मुला।
४) ताम्सालिङ वहुलराष्ट्रिय सभा “ला कार्यकाल ङ्हादिङ तसेला मुला।
ङ) कार्यपालिका:
१) कार्यपालिकाला नेतृत्व ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय सभा ग्याम्से बहुमतसे दम्बा गोवोनसे लसेला मुला।
२) स्थानीय नेतृत्व ताम्सालिङ् न्हाङरी मुवा ह्युल्वाकतेला नेतृत्व दम्बा ठीम अनुसार दम्सेला मुला बिसम ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय सभारी प्रतिनिधी लबा नेतृत्व समानुपातिक छ्यामरी प्रत्यक्ष विधि ग्याम्से दम्सेला मुला।
३) संसदकतेसे ह्राङह्राङ्ला आमाग्योअीला प्रयोग लम्याङ्सेला मुला।सहजताला लागिरी दोभासेला व्यवस्था लसेला मुला।
४) सम्भव तदेदोना मौलिक विधीग्याम्से सभादा स्याङ्सेला मुला।
च) ह्युल्बाकातेदा सूचनातेन संचार ग्याम थारेङ अतना लबाला लागिरी ताम्सालिङ टिभी,ताम्सालिङ स्हयोस्ह्यो,रेडियो ठ्वाङसेला मुला।
छ) प्रविधिला विकासदा प्रथामिकता पिन्बन ह्राङलन मोबाईल ,ल्यापटप,कम्प्युटर कम्पनी ठ्वाङबा,
फेसबुकला विकल्परी ह्राङलन सामाजिक सञ्जाल स्होसेला मुला।थेदा लागिरी चु थोरी चासो मुवातेन उत्कृष्ट लोप्बोनकतेदा दाम्सि फिरक्याप ह्युलरी डोनिबा व्यवस्था लसेला मुला।
ज) ताम्सालिङ रिङ राेड,द्रुत मार्गला अवधारणादा ङ्हाच्छा बोर्सेला मुला।
झ) तेमाल,सैलुङ, म्हावार थुईवा केवुलकारला व्यवस्था लसेला मुला छ्यामरी तेमाल ,सैलुङ,म्हाबाररी अन्तर्राष्ट्रिय बौद्व विश्वविद्यालय ठ्वाङसेला मुला।
ञ) दिमदिमरीन सशुल्क नेट ईन्टरनेटला व्यवस्था तसेला मुला।
ट) ताम्सालिङ मनखङ तसेला मुला विसम् शाखाकते ताम्सालिङ न्हाङला वेनान जोङकतेरी ठ्वाङसेला मुला।थेला लागिरी आवश्यक दक्ष डाक्टरकतेनोन उत्पादन लसेला मुला।
ठ) ताम्सालिङ ह्युल्वाला सुरक्षा “ताम्सालिङ बहुलराष्ट्रिय सेना”से लसेला मुला।
द) लिच्छा तबा समुदायला लागिरी सहकारीला माध्यमग्यामसे आर्थिक समुन्नतिला लागिरी गे लसेला मुला।थेला लागि “एक गाउँ एक सहकारी “ला नीतिदा लागू लसेला मुला।
ध) ताम्सालिङ न्हाङला वेनान ह्युल्वाला रिमठिम सोना टुना लबला लागिरी बहुलराष्ट्रिय साँस्कृतिक भवन स्होसेला मुला।
ण) खेलकुद विकासला लागिरी अन्तर्राष्ट्रिय रगांशाला तेन ताम्सालिङ न्हाङला बेनान जोङकतेरी राष्ट्रिय स्तरला रंगशाला स्होसेला मुला।
प) आईटी क्षेत्रला विकासला लागिरी व्यवाहरिक हिसावसे अध्ययन लवाला लागिरी लोपखाङ ठ्वाङसेला मुला।
फ) विश्वस्तरला विश्वबिद्यालय ठ्वाङसेला मुला।
(‘ताम्सालिङ ह्युल खराङबा तदोला ? शीर्षकमा नेपाल तामाङ राष्ट्रिय घेदुङद्वारा आयोजना गर्ने भनिएको प्रतियोगिताको लागि लेखिएको लेख हो ।)
यो पनि पढ्नुहोस्
