सिक्किममा २५ वर्ष लामो पवन चाम्लिङ युगको अन्त्य, पिएस गोलेको उदय

एजेन्सी – भारतमा सम्पन्न लोकसभा निर्वाचन सँगसँगै केही प्रदेशमा विधानसभा निर्वाचन पनि भएको थियो । तीमध्ये नेपालसँग सिमाना जोडिएको र बहुसङ्ख्यक नागरिक नेपाली भाषी रहेको सिक्किममा पनि विधानसभा चुनाव भएको थियो । सिक्किम विधानसभा चुनावको मतपरिणाम बिहीबार सार्वजनिक भएको छ । उक्त परिणामले २५ वर्षदेखि सिक्किममा शासन गरिरहेका पवनकुमार चाम्लिङको पार्टीलाई सत्ताच्युत गरेको छ ।

बिहीबार राति सार्वजनिक भएको मतपरिणाम अनुसार सिक्किमको विधानसभाको कुल ३२ सिटमा चाम्लिङको सिक्किम डेमोक्रेटिक फ्रन्टले १५ सिट जितेको छ भने सिक्किम क्रान्तिकारी मोर्चले १७ सिट जित्यो । सिक्किममा सरकार गठन गर्नका लागि १६ सिट पर्याप्त हुन्छ । योसँगै सिक्किम डेमोक्रेटिक फ्रन्टको शासनको अन्त्य भएर नयाँ पार्टीको सरकार बनाउने अवस्थामा आइपुगेको छ ।

विधानसभामा मात्र होइन केन्द्रीय संसदका लागि उम्मेदवार छान्ने लोकसभा चुनावमा पनि सिक्किम क्रान्तिकारी मोर्चाले नै जित हासिल गरेको छ । सिक्किमबाट भारतीय लोकसभा निर्वाचनमा एक उम्मेदवार छानिन्छन् । त्यसमा सिक्किम क्रान्तिकारी मोर्चाका इन्द्रहाङ सुब्बा विजयी भएका छन् । सन् १९९६ पछिका हरेक लोक सभा निर्वाचन सिक्किम डेमोक्रेटिक फ्रन्टका उम्मेदवारले जित्दै आएको थियो ।

को हुन् पवनकुमार चाम्लिङ ?
चाम्लिङ नेतासँगै साहित्यकार पनि हुन् । नेपाली भाषामा लेख्ने चाम्लिङका विभिन्न कृति प्रकाशित छन् । यस कारणले पनि पवन नेपालमा परिचित नाम हुन् । चाम्लिङ सिक्किम डेमोक्रेटिक फ्रन्टका संस्थापक नेता हुन् । उनले सो पार्टी सन् १९९३ मार्चमा स्थापना गरेका थिए ।

सिक्किमका तत्कालीन मुख्यमन्त्री नरबहादुर भण्डारीसँग मनमुटाव भएपछि चाम्लिङले अलग पार्टी स्थापना गरेका थिए । त्यसअघि चाम्लिङ भण्डारीको मन्त्रीमण्डलमा मन्त्री थिए । नयाँ पार्टी स्थापना गरेकोे एक वर्षमै उनको पार्टीले सिक्किममा बहुमत हासिल गरेको थियो ।

त्यसपछि हरेक विधान सभा निर्वाचनमा चाम्लिङको पार्टीले दुई तिहाइभन्दा बढी मत पायो । ती जितको बलमा पवन चाम्लिङ लगातार पाँच पटक मुख्यमन्त्री बन्न सफल भए । पवन चाम्लिङ स्वतन्त्र भारतमा सबैभन्दा लामो समय मुख्यमन्त्री बन्ने नेता हुन् ।

पवन चाम्लिङले सिक्किममा कैयौँ लोकप्रिय काम गरेकाले उनको छवी बलियो हुँदाहुँदै पनि पवन २५ वर्षे लामो शासनले सिर्जना गरेको ‘एन्टी–इन्कुबेन्सी’ सेन्टिमेन्टको शिकार भए ।

सिक्किमका नयाँ नेता प्रेमसिंह तामाङ
सिक्किममा शक्तिशाली प्रभाव भएको पवन चाम्लिङको राजनीतिक अवरोहको आर्किटे बने प्रेम सिंह तामाङ (पीएस गोले) । चाम्लिङ र गोले एक समय राजनीतिक सहयात्री थिए तर गोलेमाथि चाम्लिङले भ्रष्टाचारको आरोपमा कारबाही गरेपछि तामाङले सन् २०१३ मा अलग ‘सिक्किम क्रान्तिकारी मोर्चा’ पार्टी निर्माण गरेका थिए ।

त्यसपछि सन् २०१४ मा भएको विधानसभा निर्वाचनमा सिक्किम क्रान्तिकारी मोर्चाले १० सिट जितेर दोस्रो शक्ति बनेको थियो । भ्रष्टाचारको मुद्दामा केही महिना जेल सजायसमेत भोगेका गोले आफूले चुनावमा प्रतिस्पर्धा नगरे पनि उनको पार्टीले विधानसभाका ३२ वटै सिटमा उम्मेदवार खडा गरेको थियो ।

शिक्षण पेसाबाट राजनीतिमा आएका गोलेले राजनीति पवन चाम्लिङको पार्टीबाट सुरु गरेका थिए । उनले पहिलो चुनावी प्रतिस्पर्धा सन् १९९४ मा पश्चिमी सिक्किमको चुखुङ निर्वाचन क्षेत्रबाट निर्वाचन लडेका थिए ।

यसकारण महत्वपूर्ण छ सिक्किम
भारतको पूर्वोत्तर राज्य हो सिक्किम । यहाँ लोकसभामा एक मात्र सिट छ । यो सिट किन महत्वपूर्ण छ भने यसले पूरै राज्यको प्रतिनिधित्व गर्दछ । यहाँ राज्यसभाका लागि पनि एक सिट छ । विधानसभा भने ३२ सिट छ । यहाँ भाजपा, कांग्रेस, तृणमुल कांग्रेस जस्ता राष्ट्रिय दल पनि छन् । तर, सधैं क्षेत्रीय दलकै बोलवाला छ । सिक्किममा कुल मतदाता ३ लाख ७० हजार ७३१ छ । जसमा १ लाख ७९ हजार ६५० महिला छन् । जनसंख्याको घनत्व ७६ व्यक्ति प्रति वर्ग किलोमिटर छ जुन भारतमा निकै कम हो ।

सिक्किम पर्वतीय क्षेत्र हो । यो राज्य पश्चिममा नेपाल, उत्तर तथा दक्षिणमा चीनको तिब्बत र दक्षिण पूर्वमा भुटानसँग जोडिएको छ । भारतको पश्चिम बंगाल सिक्किमको दक्षिणमा पर्दछ । यहाँ अंग्रेजी, गोर्खा खस भाषा, लेप्चा, भुटिया, लिम्बु र हिन्दी आधिकारिक भाषा छन् । हिन्दु तथा बज्रयान बौद्ध सिक्किमका प्रमुख धर्म हुन् ।

सिक्किम प्रदेशको राजधानी गान्तोक हो । यो यहाँको सबैभन्दा ठूलो शहर पनि हो । सिक्किम पहिले नामग्याल राजतन्त्रको एक स्वतन्त्र राज्य थियो, तर जनमत संग्रह गरेर सन् १९७५ मा भारतमा विलय गराइयो । पूर्व सिक्किम, पश्चिम सिक्किम, उत्तर सिक्किम र दक्षिण सिक्किम गरी यहाँ चारवटा जिल्ला छन् ।

सिक्किम भौगोलिक दृष्टिले धेरै विविधतापूर्ण छ । प्राकृतिक सुन्दरताले पनि धनी छ । त्यसैले यो पर्यटनको प्रमुख केन्द्र बनेको छ । विश्वको तेस्रो अग्लो नेपाली हिमाल कञ्चनजंघा सिक्किमको उत्तरपश्चिम भागमा पर्दछ । चीनको सीमासँग जोडिएका कारण सिक्किममा भारतीय सेनाको बाहुल्य छ । धेरै क्षेत्रमा प्रवेश निषेध छ । घुम्न जाँदा कतिपय ठाउँमा अनुमति लिनुपर्ने हुन्छ ।